Waar wordt laboratoriumdiagnostiek gebruikt
IVDs variëren van geavanceerde analysesystemen die worden gebruikt in medische laboratoria tot compacte zelftests die mensen thuis gebruiken. Het gebruik van IVDs vindt plaats in verschillende settings en onder verschillende randvoorwaarden.
IVDs in verschillende settings
Professioneel laboratorium
- Ziekenhuislaboratoria
De toepassingen in ziekenhuislaboratoria lopen uiteen van specifieke, handmatige tests tot zeer geavanceerde, computergestuurde analysesystemen. Ziekenhuislaboratoria verzorgen primair de laboratoriumdiagnostiek in de tweede lijn. Sommige ziekenhuislaboratoria verrichten ook laboratoriumdiagnostiek voor de eerste lijn. - Huisartsenlaboratoria
Huisartsenlaboratoria richten zich op laboratoriumdiagnostiek voor de eerste lijn. Deze laboratoria beschikken over een uitgebreid arsenaal van diagnostische mogelijkheden en analysetechnieken. Bloedafname, en ook inzameling van lichaamsmaterialen als urine en feces, wordt verzorgd op locaties dicht bij de patiënt, en zo nodig bij de patiënt thuis.
Point of care test
- Op de ziekenhuisafdeling
De zogeheten point-of-care tests worden toegepast in de directe omgeving van de arts en patiënt. De uitslag van de test is direct beschikbaar zodat medische besluitvorming meteen kan plaatsvinden. Dit kan van cruciaal belang zijn op de intensive care afdeling of op de spoedeisende hulp. - Tijdens consult van een zorgprofessinal
Er zijn point-of-care tests beschikbaar waarmee specialisten of huisartsen tijdens het consult een test uitvoeren. Bijvoorbeeld de diabetesspecialist die tijdens het consult het glycohemoglobinegehalte (HbA1c) meet of de huisarts die een CRP-sneltest verricht om luchtweginfecties nader te onderzoeken.
Zelftest
- Thuis door de patiënt
Er zijn zelftests voor patiënten bij wie een (chronische) aandoening is vastgesteld. Zij gebruiken deze zelftests in overleg met de behandelaar als onderdeel van de therapie. Bijvoorbeeld diabetespatiënten die zelf hun bloedglucosewaarde meten of patiënten met antistollingsmedicatie die zelf hun bloedstollingstatus bijhouden. - Thuis door de zorgconsument
Er zijn ook zelftests die de zorgconsument op eigen initiatief aanschaft en zelf uitvoert om iets te weten te komen over zijn gezondheidstoestand. Het bekendst is de zwangerschapstest, maar ook een ovulatietest of een cholesteroltest zijn zonder tussenkomst van (huis)arts via apotheek of drogist beschikbaar. De laatste jaren is er een snel toenemend aanbod van zelftests via internet.
Taken en verantwoordelijkheden
- In de laboratoria worden de tests uitgevoerd door medisch analisten en laboratoriummedewerkers onder verantwoordelijkheid van bijvoorbeeld een klinisch chemicus, medisch microbioloog, medisch immunoloog of patholoog.
- Het laboratorium is gespecialiseerd in onderzoek van lichaamsmateriaal en draagt zorg voor analyse, beoordeling, interpretatie, rapportage, communicatie en kwaliteitsbewaking.
- In Nederland valt de monsterafname, met name een bloedprikservice, onder verantwoordelijkheid van het laboratorium.
- Point-of-care diagnostiek wordt uitgevoerd door daarvoor opgeleide verpleegkundigen of door de behandelende arts. Laboratoriumprofessionals zijn verantwoordelijk voor kwaliteit en veiligheid.
- Zelftests door patiënten met een gediagnosticeerde aandoening vinden plaats onder medische begeleiding. Het is van belang dat hierbij veel aandacht wordt besteed aan educatie en zelfmanagement.
- Zorgconsumenten die op eigen initiatief zelftests aanschaffen en uitvoeren dragen een eigen verantwoordelijkheid. Zij worden dringend geadviseerd de gebruiksaanwijzing goed te volgen en voor beslissingen van medische aard een arts te raadplegen.
Toepassing van laboratoriumdiagnostiek omvat een brede schakering van producten en gebruikers. Hoge kwaliteitseisen en een hoge professionele standaard dragen zorg voor efficiënt en veilig gebruik in elke setting waar CE gemarkeerde IVDs worden gebruikt.