De verkenning van het CPB vormt het zogenaamde basispad: het uitgangspunt voor analyse van de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen, en vooral ook het uitgangspunt voor het begrotingsbeleid van het volgende kabinet. Daarom gaat de raming (pdf) ervan uit dat het huidige beleid niet zal wijzigen. De effecten van politieke plannen en kabinetsbeleid kunnen vervolgens worden afgemeten aan dat basispad. Met de verkenning wordt dus al een stap gezet naar de verkiezingen van maart 2017. Tegelijk past een kleine nuance. Voorafgaand aan de vorige verkiezingen was het CPB nog zeer bepalend. Nu overwegen diverse politieke partijen (CDA, GroenLinks, PvdA, SGP, SP) hun programma niet meer te laten doorrekenen, omdat zij vinden dat het CPB een te beperkte focus heeft op economische en financiële effecten.

 

 

 

 

Economie en overheidsfinanciën

In de ramingsjaren groeit de Nederlandse economie volgens het CPB met gemiddeld 1,8 procent per jaar. De overheidsbegroting kruipt van een tekort van 1,2 procent in 2017 naar een overschot van 0,6 procent bbp in 2021. Na 2018 kunnen de Nederlandse overheidsfinanciën voldoen aan de Europese begrotingsregels aangaande EMU-saldo, uitgaven en schuld. De overheidsschuld kan afnemen van 67,9 procent bbp ultimo 2013 naar 54 procent bbp ultimo 2021.

 

Zorguitgaven

Alleen de zorguitgaven groeien harder dan het bbp. De nominale toename bedraagt maar liefst 4,9 procent per jaar. Ze gaan van 66 miljard in 2017 naar 80 miljard in 2021; de Zvw-uitkeringen stijgen van 41 miljard naar 50 miljard.

 

Voor burgers nemen de lasten dan ook toe. De belangrijkste reden voor de verwachte stijging is, dat het effect van de ombuigingen uit de afgelopen periode afloopt. Het ging bijvoorbeeld om de verhoging van het eigen risico, de hoofdlijnenakkoorden, afbouw van de ex-post risicoverevening en de hervormingen in de langdurige zorg. Dit beleid heeft de onderliggende trends echter niet veranderd.

 

Het CPB gaat ervanuit dat zorgverzekeraars in 2017 nog ‘fors interen’ op hun reserves, en dat zij daarna lastendekkende premies gaan stellen. Hierdoor stijgen de Zvw-premies voor gezinnen met 3,8 miljard in de periode 2017 – 2021, en voor bedrijven met 2,0 miljard. Vorige week maakte het CPB nog bekend voor 2017 een stijging van de nominale premie te verwachten.

 

Onzekerheden

Als altijd is de blauwdrukbenadering van de raming omgeven met veel onzekerheden. Te denken valt aan een nieuwe schuldencrisis, een mogelijke Brexit, de terroristische dreiging, etc. Een ander voorbeeld: de raming biedt ruimte voor een lastenverlaging van ongeveer 5 miljard euro, maar vallen de zorguitgaven iets hoger uit dan geraamd, bijvoorbeeld door een hogere levensverwachting, dan is het gelijk gedaan met de pret van de lastenverlichting.

 

Muur

Ziekenhuizen en farmaceuten lopen in de huidige kabinetsperiode telkens tegen de muur aan van maximale groei van 1 procent per jaar die is afgesproken in de hoofdlijnenakkoorden. Vooral de uitgaven aan intramurale medicijnen vertonen immers een veel steviger groeitrend. Recent wezen wij erop dat onder meer hierdoor de opvolger van minister Schippers met de gebakken peren zal zitten: hoofdlijnenakkoorden met dezelfde groeipercentages zullen niet snel meer getekend worden. Tegelijk is met de raming van het CPB duidelijk dat ook een volgend kabinet belang heeft bij onderdrukking van de zorgkostengroei. Het gaat hier om een omvangrijk deel van de overheidsbegroting, waardoor er vanuit begrotingsoogpunt snel veel te winnen valt.