Patiënten met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa hebben een genetische aanleg voor deze veelvoorkomende inflammatoire darmziekten. Waardoor zo’n ziekte wordt uitgelokt, is nog steeds niet bekend, vertelt Paul Savelkoul. Hij is hoogleraar medische microbiologie aan zowel de Universiteit Maastricht als het VU medisch centrum. `Wat wel duidelijk is, is dat bij een opflakkering van de ziekte bacteriën een essentiële rol spelen. De darmflora raakt dan helemaal van slag. Bepaalde bacteriën krijgen de overhand, waardoor er een ontsteking ontstaat in de darmwand. Die ontsteking wordt dan bijvoorbeeld bestreden met antibiotica. In ernstige gevallen is het zelfs noodzakelijk een stuk darmwand operatief te verwijderen.’

Groot probleem volgens Savelkoul is dat er nooit adequate microbiologische diagnostiek voorhanden is geweest om inzicht te krijgen in die ontspoorde darmflora. `Microbiologische diagnostiek, zoals bij veel andere infecties gebeurt, is voor de darmflora niet mogelijk. Van veel darmbacteriën weten we niet eens hoe we die moeten kweken. We zijn daarom op zoek gegaan naar een effectievere vorm van DNA-diagnostiek.’ Eind jaren negentig van de vorige eeuw leidde deze speurtocht naar een interessante ontdekking. Het viel de hoogleraar op dat de lengte van een bepaald stukje DNA in het genoom van bacteriën bij iedere soort verschillend is. Dat maakte de weg open om aan de hand van die DNA-stukjes bacteriën te identificeren.

Mede dankzij subsidie vanuit het Programma Translationeel Onderzoek van ZonMw hebben Savelkoul en zijn collega medisch microbioloog Dries Budding op basis van die vondst de zogenaamde ISpro-test ontwikkeld. Hierbij worden via PCR – polymerasekettingreactie – specifiek de DNA-fragmenten, die zo kenmerkend zijn voor iedere bacteriesoort, vermenigvuldigd. Daarna is het mogelijk die stukjes te analyseren. Savelkoul: `Zo kunnen we alle darmbacteriën van een patiënt via lengtescheiding identificeren. Binnen vijf uur weet je welke bacteriën in het darmmonster aanwezig zijn. De piekjes op het beeldscherm geven tevens de relatieve hoeveelheden ervan aan. Hoe hoger een piek, hoe meer van die soort in de darmen zit.’

Met deze test, die nu verder wordt geperfectioneerd en waarschijnlijk binnen enkele jaren beschikbaar komt voor de kliniek, is het volgens Savelkoul mogelijk alle ongeveer duizend bekende darmbacteriesoorten tegelijkertijd in beeld te brengen. `Deze test is uniek in de wereld. Het bijzondere is dat het een open systeem is. We vinden zo ook soorten die we nog niet kennen omdat we ze niet kunnen kweken.’ Voor de patiënt zijn er grote voordelen, vervolgt de onderzoeker. `Het is niet meer nodig om een stukje darmweefsel af te nemen. Een beetje ontlasting is voldoende. Tijdens controles kun je bij iedere patiënt de ideale individuele darmflora bepalen op het moment dat de ziekte rustig is. Dreigt de ontsteking op te flakkeren, dan kun je vroegtijdig ingrijpen en kijken of een gerichte behandeling aanslaat en de ideale darmflora terugkeert.’ (bron: ZonMw)