Onderzoeksraad: innovatie kan veiligheid schaden

Zorginstellingen en verzekeraars zijn zich onvoldoende bewust van het feit dat innovatie altijd nieuwe risico’s met zich meebrengt. Dat stelt de Onderzoeksraad voor Veiligheid in het jubileumboek ‘Veiligheid in perspectief’ dat donderdag is verschenen.

Bij gelegenheid van de presentatie van het boek stelt voorzitter Tjibbe Joustra dat het aantal vermijdbare sterfgevallen in de zorg drastisch omlaag moet. Om die reden maakt de raad patiëntenveiligheid in ziekenhuizen de komende jaren tot speerpunt. Volgens de raad laat het veiligheidsmanagement in de zorg door gebrek aan bestuurlijke aandacht en onvoldoende communicatie nog altijd te wensen over. Volgens de raad hebben de vijf onderzoeken die sinds 2005 zijn uitgevoerd geleerd dat bestuurders geen goed beeld hebben van de kwaliteit van zorg.  Bestuurders laten zich te vaak leiden door het idee dat kwaliteit het exclusieve domein van de medisch specialisten is. Omgekeerd ervaren professionals bestuurlijke bemoeienis als hinderlijk.

De Onderzoeksraad laakt het in de zorg breed gedragen idee dat doden en schade ‘er nu eenmaal bij horen’. Ook wijst de raad op de soms gemakzuchtige aannames rond calamiteiten. Als voorbeeld haalt de raad de hoge sterfte op de afdeling hartchirurgie van het UMC St. Radboud aan. De veronderstelling was dat het hoge sterftecijfer samenhing met de relatief complexe patiëntenpopulatie, terwijl die niet complexer was dan gemiddeld.

Ziekenhuizen zijn sinds eind vorig jaar gehouden om een veiligheidsmanagementsysteem (VMS) te hanteren. De Onderzoeksraad wijst er op dat dit niet betekent dat de veiligheid automatisch verbetert. Hetzelfde geldt volgens de raad voor visitaties en accreditaties. De patiëntveiligheid is er meer mee gebaat wanneer ziekenhuizen voortaan elk sterfgeval onderzoeken en nagaan of het te vermijden was.

Kritiek heeft de raad ook op de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Volgens de raad is de inspectie vaak te passief en staat ze te veel op stand. De raad noemt het opmerkelijk dat in 2011 slechts 243 calamiteiten bij de inspectie zijn gemeld, terwijl het aantal vermijdbare doden volgens schattingen op een kleine tweeduizend ligt. De Onderzoeksraad merkt op dat de inspectie zorginstellingen er niet op aanspreekt als calamiteiten niet aan het licht komen. Bovendien laat de inspectie leiden door onderzoek dat de instelling zelf uitvoert.

Volgens de Onderzoeksraad zullen zich de komende tijd nieuwe risico’s aandienen door technische n procesinnovaties. De ervaringen met mislukte maagverkleiningen in het Scheperziekenhuis leren volgens de Onderzoeksraad dat ziekenhuizen onvoldoende oog hebben voor dergelijke nieuwe risico’s. “Vereisten voor kwaliteit kunnen strijdig lijken met de belangen van snelle innovatie en het terugdringen van de kosten van de zorg, waardoor de veiligheid in het geding komt”, schrijft de Onderzoeksraad.