Standpunt Diagned over PSA-zelftesten

 

Wij hebben de leden om input gevraagd; een aantal leden heeft daarop gereageerd. Mede met behulp van deze input heeft Diagned het Ministerie van VWS antwoord gegeven op de vragen.

Hieronder treft u de antwoorden die namens Diagned aan VWS zijn gecommuniceerd.

1 -  Hoe nuttig vindt u een PSA-zelftest voor de diagnostisering van prostaatkanker?

Diagned is van mening dat een PSA-zelftest op zichzelf nuttig kan zijn, mits er controle is op de kwaliteit van de test en de patiënt goed wordt geïnformeerd over wat de uitslag precies wel of niet betekent voor de patiënt. 
Het is belangrijk dat bij een PSA-meting een deskundige is betrokken die het resultaat kan interpreteren in het licht van andere patientvariabelen. Een verhoogde PSA-concentratie zegt in zijn algemeenheid immers niets over het wel of niet hebben van prostaatkanker en een positief resultaat kan dus leiden tot onnodige onrust en extra kosten voor bezoek aan de arts. 
 
Vanuit het perspectief van de patiënt kan het voordeel van een zelftest voor PSA zijn dat degene die de test uit wil voeren daar geheel zelf voor kan kiezen, zonder dat hij meteen daarvoor naar een arts moet. Hij zal overigens ook zelf de test voor betalen. De uitslag kan een eerste richting aangeven, nl. of er al dan niet sprake is van een verhoogde PSA. 
Indien de PSA-zelftest geen verhoogd PSA geeft, is het mogelijk dat de man gerustgesteld zal zijn en zal dus niet meer naar de huisarts gaat. Het is echter niet uitgesloten dat hij, zeker wanneer er klachten zijn, toch naar de huisarts gaat voor een onderzoek. 
Indien de PSA-test wel een verhoogd resultaat geeft, zal dit voor de man in kwestie vrijwel altijd reden zijn zich bij de huisarts te melden die opnieuw (en nu met een gevalideerde methode) PSA aan zal vragen en nader onderzoek zal doen (zoals toucheren). 
 
Diagned pleit ervoor dat fabrikanten die een zelftest op de Nederlandse markt willen brengen verplicht zouden moeten zijn om de patiënt te informeren dat een PSA resultaat verkregen met een zelftest onvoldoende zekerheid biedt om een PCa (prostaatcarcinoom) uit te sluiten, en vervolgonderzoek ongeacht het resultaat van de zelftest altijd nodig is. In feite is het uitvoeren van de zelftest in feite overbodig, omdat de specificiteit van een enkele PSA zelftest onvoldoende is.
Tevens kan worden overwogen om een verbod op het maken van reclame voor PSA zelftesten in te voeren.

2 -  Zijn er in uw lidstaat richtsnoeren voor zorgverleners over het testen op PSA?

Ja, zie de bijlage. Richtlijn Prostaatcarcinoom: diagnostiek en behandeling van de Nederlandse vereniging voor Urologie (augustus 2007).

3 -  Bent u van mening dat een zorgverlener informatie moet verstrekken indien een dergelijke test wordt uitgevoerd?

Diagned is van mening dat betrokkenheid van een zorgverlener noodzakelijk is (zie vraag 1). Een zorgverlener zou geen zelftest dienen aan te raden maar de patiënt door moeten verwijzen naar een officieel erkend diagnostisch laboratorium die gebruik maakt van de richtlijnen (huisarts/Uroloog). Als een zorgverlener weet dat de patiënt een zelftest wil doen of heeft gedaan, moet hij de patiënt wijzen op de geringe specificiteit van alleen een PSA zelftest en het feit dat de ook andere factoren/patiëntvariabelen essentieel zijn voor een juiste diagnose en de uitslag van de zelftest dus weinig zegt.

4 -  Bent u van mening dat er een risico voor de volksgezondheid van overdiagnose en overbehandeling bestaat als gevolg van zelftesten met een hulpmiddel bestemd voor de opsporing van PSA?

Diagned is van mening dat er risico bestaat op overdiagnose. Dit onder meer in verband met gebrek aan controle op de kwaliteit van de test en op de uitvoering en interpretatie ervan. Zoals eerder aangegeven moet de interpretatie van de resultaten gebeuren in het licht van diverse variabelen. Voor overbehandeling hoeft niet gevreesd te worden, omdat daarbij altijd een arts betrokken zal zijn die op basis van meer onderzoek tot de juiste diagnose zal komen.